Το άγχος πριν από τον αγώνα ή αλλιώς προαγωνιστικό άγχος (άγχος κατάστασης) αποτελεί μια εμπειρία που γνωρίζουν καλά οι αθλητές σε κάθε επίπεδο και αθλητική διοργάνωση και είναι μία από τις σημαντικότερες ψυχολογικές παραμέτρους που επηρεάζουν την έκβαση ενός αποτελέσματος. Καθώς η στιγμή του αγώνα πλησιάζει, το άγχος αυξάνεται, δημιουργώντας ένα συναρπαστικό αλλά και προκλητικό περιβάλλον. Σε αυτό το άγχος κρύβεται η δυναμική για απόδοση, αλλά επίσης και η πιθανότητα επηρεασμένων επιδόσεων. Πώς μπορούμε λοιπόν να αντιμετωπίσουμε αυτό το άγχος και να το μετατρέψουμε σε καύσιμο για την απόδοσή μας; Ας εξερευνήσουμε περισσότερο το φαινόμενο του προαγωνιστικού άγχους και τους τρόπους με τους οποίους μπορούμε να το αξιοποιήσουμε στον αθλητισμό.
Άγχος και Αθλητισμός: Αντιλήψεις και Προκλήσεις
Το άγχος είναι το συναίσθημα που προκύπτει ως αντίδραση στον τρόπο που ερμηνεύουμε και αξιολογούμε μια κατάσταση (π.χ. αγώνας). Ο αθλητής μπαίνει σε μια κατάσταση στρες την οποία αντιλαμβάνεται ως επικίνδυνη, αρνητική, δύσκολη ή θετικά προκλητική και βιώνει αντίστοιχα distress ή eustress. Η αποτελεσματική διαχείριση του άγχους στον αγώνα αποτελεί κρίσιμη δεξιότητα για κάθε αθλητή, καθώς επηρεάζει την απόδοση και την ψυχολογική ετοιμότητα. Διαβάστε περισσότερα στο άρθρο μας Πως διαχειρίζομαι το άγχος στον αγώνα.
Οι πιο σημαντικοί παράγοντες που ευνοούν το άγχος πριν τον αγώνα και επηρεάζουν τη ψυχολογία μας είναι:
- ο φόβος και η αμφιβολία για το αποτέλεσμα του αγώνα,
- τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας (αγχώδης τύπος προσωπικότητας),
- ο φόβος για αρνητική κοινωνική αξιολόγηση από τους «σημαντικούς άλλους»,
- ο φόβος για τραυματισμό,
- η ελλιπής προετοιμασία,
- η τελειομανία (perfectionism) και
- η αλλαγή στη ρουτίνα (π.χ. καθυστέρηση έναρξης του αγώνα)
Το Φαινόμενο του Προαγωνιστικού Άγχους
Εάν ο αθλητής πιστεύει ότι δεν μπορεί να ελέγξει το άγχος του και ότι αυτό θα τον επηρεάσει αρνητικά, τότε αυτό λειτουργεί ανασταλτικά με συνέπειες στην απόδοσή του. Αντιθέτως, εάν ο αθλητής θεωρεί ότι μπορεί να ελέγξει τα συμπτώματα του άγχους και να τα χρησιμοποιήσει προς όφελός του, τότε το άγχος ερμηνεύεται ως ένδειξη ετοιμότητας για τον αγώνα – δηλαδή διέγερση – και λειτουργεί διευκολυντικά.
Το άγχος πριν από τον αγώνα το αντιλαμβανόμαστε τόσο σε σωματικό όσο και σε γνωστικό επίπεδο
Σε ότι αφορά τις αντιδράσεις στο σώμα μας γνωρίζουμε ότι υπό συνθήκες στρες μεταβάλλεται η ισορροπία μεταξύ του Συμπαθητικού Νευρικού Συστήματος (ΣΝΣ) και του Παρασυμπαθητικού Νευρικού Συστήματος (ΠΝΣ).
Κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας για έναν αγώνα, η χρήση φυσικών τεχνικών όπως η αρωματοθεραπεία μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο στην επίτευξη ψυχολογικής ευεξίας. Τα αρωματικά έλαια, όπως το λεβάντα και η ροζίτα, έχουν αποδειχθεί ότι βοηθούν στην χαλάρωση και τη μείωση του άγχους. Για περισσότερες πληροφορίες, μπορείτε να εξερευνήσετε την ποικιλία προϊόντων αρωματοθεραπείας που προσφέρονται εδώ.
Πρακτικά, όλα αυτά μεταφράζονται στα γνωστά σωματικά συμπτώματα όπως:
- Καρδιοχτύπι, γρήγορη αναπνοή, τρέμουλο, εφίδρωση, στομαχικά προβλήματα.
Αντίστοιχα στο γνωστικό επίπεδο το άγχος πριν τον αγώνα προκαλείται από:
- Τις αρνητικές προσδοκίες του ατόμου για απόδοση και επιτυχία.
- Την αρνητική αυτοαξιολόγηση.
Το γνωστικό άγχος προκαλεί ανησυχία και επηρεάζει την προσοχή, την καθαρότητα της σκέψης, την αντίληψη & τις νοητικές παραστάσεις με αποτέλεσμα ο αθλητής να κάνει λάθη και να βρίσκεται σε σύγχυση ή πανικό.
Εν κατακλείδι, θα λέγαμε ότι το άγχος πριν από τον αγώνα είναι κάτι που επηρεάζει είτε με θετικό είτε με αρνητικό τρόπο τους αθλητές. Προκειμένου λοιπόν να μετατρέψετε τα αρνητικά συναισθήματα και σκέψεις σε θετικά και να προετοιμαστείτε σωστά ψυχολογικά για τον αγώνα ακολουθήστε τις παρακάτω συμβουλές:
Συμβουλές για να αντιμετωπίσω το άγχος πριν από τον αγώνα
Κατά τη διάρκεια ενός αθλητικού αγώνα, η αντιμετώπιση του άγχους αποκτά ιδιαίτερη σημασία, καθώς μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την απόδοση και την ψυχολογική ευεξία του αθλητή. Εντούτοις, όταν το άγχος δεν διαχειρίζεται επαρκώς, μπορεί να οδηγήσει σε ανεπιθύμητες επιπτώσεις, ακόμη και σε καταστάσεις πανωλεθρίας. Σε αυτό το πλαίσιο, είναι αναγκαίο να εξετάσουμε το άρθρο “Όταν ο αγώνας εξελίσσεται σε πανωλεθρία – Αιτίες, επιπτώσεις και λύσεις,” προκειμένου να κατανοήσουμε περαιτέρω τον τρόπο με τον οποίο η αντιμετώπιση του άγχους επηρεάζει την αθλητική επίδοση και να αναζητήσουμε αποτελεσματικές λύσεις για την αντιμετώπιση αυτής της πρόκλησης.
1) Αναγνωρίστε τη δύναμη του μυαλού και την επιρροή του στην απόδοση
Υιοθετήστε θετικό αυτοδιάλογο και σκέψεις οι οποίες σάς κάνουν να νιώθετε σιγουριά και ψυχική δύναμη για αύξηση της αυτοπεποίθησής σας.
2) Μην παραμένετε στα λάθη σας
Μην κριτικάρετε τον εαυτό σας συνεχώς αλλά οραματιστείτε επιτυχημένες στιγμές σας και παραμείνατε πνευματικά σε αυτές.
3) Καλλιεργήστε την αυτογνωσία σας
Έχετε πάντα κατά νου ότι η αυτοπεποίθηση χτίζεται από τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε, σε τι εστιάζουμε την προσοχή μας και στο πώς αντιδρούμε στα διάφορα γεγονότα.
4) Ενισχύστε την αισιοδοξία σας
Πιστέψτε ότι η προηγούμενη καλή σας απόδοση οφείλεται σε εσάς και μπορεί να επαναληφθεί και να μεταφερθεί και σε άλλες ικανότητές σας (άλλα αγωνίσματα ή γεγονότα ζωής).
5) Κυνηγήστε το όνειρο σας
Πιστέψτε ότι μπορείτε να καταφέρετε το αδύνατο και δουλέψτε για ένα εξαιρετικό επίτευγμα.
6) Εστιάστε στην επιτυχία
Μετά από κάθε προπόνηση ή αγώνα ανατρέξτε στη βελτίωση που είχατε, στο τι καινούριο καταφέρατε και σε τι αισθάνεστε ότι ξεπεράσατε τον εαυτό σας.
7) Γίνετε ο καλύτερος φίλος σας, ο μεγαλύτερος θαυμαστής σας και ο σπουδαιότερος προπονητής σας
Οραματιστείτε τον σημαντικότερο άνθρωπο που είχατε στη ζωή σας και σας έδινε σωστές και ενθαρρυντικές συμβουλές και βάλτε τον εαυτό σας σε αυτή τη θέση.
Επίλογος: Μετατρέποντας το Άγχος Πριν τον Αγώνα σε Ευκαιρία
Καθώς κλείνουμε το βιβλίο του προαγωνιστικού άγχους, αποκομίζουμε την ανεκτίμητη μάθηση ότι αυτό το συναίσθημα δεν είναι απλώς ένα εμπόδιο, αλλά ένας πολύτιμος σύμμαχος. Με την κατάλληλη προετοιμασία και τη σωστή νοοτροπία, μπορούμε να ανταπεξέλθουμε στο άγχος πριν από τον αγώνα και να το μεταμορφώσουμε σε κίνητρο για ακόμη καλύτερες επιδόσεις. Ο αθλητής που μπορεί να διαχειριστεί το άγχος του με σύνεση και αυτοεπίγνωση έχει το πάνω χέρι, ενώ το άγχος αποτελεί τον δρόμο προς την ανακάλυψη της αληθινής δύναμης του. Στο τέλος της ημέρας, το άγχος πριν από τον αγώνα είναι μια ευκαιρία να αποδείξουμε στον εαυτό μας ότι μπορούμε να υπερβούμε τα όριά μας και να ακτινοβολήσουμε στον αθλητικό μας ορίζοντα.
References: Eastbrook, J.A. (1959). The effect of emotion on cue utilazion and the organization of behavior. Psychological review, 66, 183-201. Endler, N.S. (1978). The interaction model of anxiety: Some possible impications. In D.M.Landers & R.W.Christina (Eds.), Psychology of motor behavior and sport-1977 (pp. 332-351). Champaign, IL: Human Kinetics Hanin, Y.L. (1980). A study of anxiety in sports. In W.F.Straub (Ed.), Sport Psychology: An analysis of athlete behavior (pp. 236-249). New York: Mouvement Publications Martens, R., Vealey, R.S., & Burton, D. (1990). Competitive anxiety in sport. Champaign, IL: Human Kinetics
